Viêm phế quản mạn tính: Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết
Viêm phế quản mạn tính không chỉ là một cơn ho kéo dài thông thường. Đây là bệnh lý hô hấp có thể tiến triển âm thầm trong nhiều năm, gây tổn thương nghiêm trọng đến phổi và làm giảm chất lượng cuộc sống. Nhiều người chủ quan với các triệu chứng như ho, khạc đờm buổi sáng hay cảm giác nặng ngực cho đến khi bệnh chuyển nặng, dẫn đến nguy cơ bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc suy hô hấp.
Trong bài viết này, Phòng khám An Phước sẽ giúp bạn hiểu rõ viêm phế quản mạn tính là gì, nguyên nhân hình thành, các dấu hiệu nhận biết sớm, cũng như biện pháp phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả.
Viêm phế quản mạn tính là gì?
Viêm phế quản mạn tính là tình trạng viêm kéo dài ở lớp niêm mạc ống phế quản, nơi dẫn khí vào và ra khỏi phổi. Khi bị viêm, niêm mạc phế quản sưng lên, sản xuất nhiều dịch nhầy, khiến người bệnh ho dai dẳng và khạc đờm thường xuyên.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một người được coi là mắc viêm phế quản mạn tính nếu có ho và khạc đờm kéo dài ít nhất 3 tháng trong 2 năm liên tiếp, sau khi đã loại trừ các nguyên nhân hô hấp khác.
Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển thành bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới.
Vì sao bạn có thể mắc viêm phế quản mạn tính?
Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng viêm phế quản mạn tính, trong đó nổi bật nhất là các nguyên nhân sau:
Hút thuốc lá
Khoảng 90% người mắc viêm phế quản mạn tính có tiền sử hút thuốc lá, theo thống kê y tế. Khói thuốc chứa hàng trăm hóa chất độc hại có thể phá hủy lông mao trong phổi – cơ chế tự làm sạch tự nhiên của đường hô hấp. Khi lông mao bị tổn thương, chất nhầy và vi khuẩn tích tụ, gây viêm kéo dài.
Ngay cả những người hít khói thuốc thụ động (sống hoặc làm việc cùng người hút thuốc) cũng có nguy cơ mắc bệnh tương tự.
Môi trường ô nhiễm, nhiều bụi và hóa chất
Những người làm việc trong môi trường ô nhiễm như nhà máy, công trình xây dựng, xưởng dệt, mỏ than… thường xuyên hít phải bụi, khí độc hoặc hơi hóa chất gây kích ứng niêm mạc phế quản. Nếu tiếp xúc lâu ngày mà không có biện pháp bảo vệ, phổi dễ bị viêm mạn tính.
Sức đề kháng yếu, hệ miễn dịch suy giảm
Người lớn tuổi, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền (tiểu đường, suy dinh dưỡng, bệnh tim, phổi) có khả năng miễn dịch thấp. Điều này khiến họ dễ bị nhiễm trùng hô hấp tái phát nhiều lần, dẫn đến viêm phế quản cấp tính chuyển thành mạn tính.
Di truyền và yếu tố cơ địa
Một số người có cơ địa nhạy cảm với bụi, khói, hoặc bị dị ứng bẩm sinh với tác nhân đường hô hấp. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng được xem là một phần trong cơ chế hình thành bệnh.
Dấu hiệu nhận biết viêm phế quản mạn tính
Triệu chứng của viêm phế quản mạn tính thường tiến triển chậm, dễ bị nhầm với cảm cúm hoặc viêm họng thông thường. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đặc trưng mà bạn cần chú ý:
Ho kéo dài, đặc biệt vào buổi sáng: Người bệnh thường ho dai dẳng nhiều tháng, cơn ho tăng khi thay đổi thời tiết hoặc khi tiếp xúc với khói bụi, hơi lạnh. Ho có thể đi kèm đờm đặc, màu vàng, xanh hoặc trắng đục.
Khó thở, thở khò khè: Khi các ống phế quản bị hẹp do viêm, luồng khí lưu thông khó khăn hơn, dẫn đến cảm giác khó thở, tức ngực, đặc biệt là khi vận động.
Mệt mỏi, xanh xao, kém ăn: Thiếu oxy trong máu khiến cơ thể mệt mỏi, da và môi nhợt nhạt. Một số người còn bị phù nhẹ ở chân hoặc mắt cá, do ảnh hưởng của suy hô hấp mạn.
Hay tái phát nhiễm trùng hô hấp: Bệnh nhân viêm phế quản mạn tính dễ mắc lại các đợt cấp như cảm lạnh, cúm hoặc viêm phổi, do phổi luôn trong trạng thái viêm và yếu.
Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị sớm
Viêm phế quản mạn tính không được kiểm soát có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
- Suy hô hấp mạn tính, khiến người bệnh phải thở oxy lâu dài
- Nhiễm trùng phổi tái phát, dẫn đến tổn thương mô phổi
- Nguy cơ ung thư phổi ở người hút thuốc lâu năm
Việc phát hiện và điều trị sớm giúp hạn chế tối đa tổn thương phổi và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Cách chẩn đoán viêm phế quản mạn tính
Để xác định chính xác tình trạng, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm như:
- Đo chức năng hô hấp: đánh giá khả năng thông khí và phát hiện tắc nghẽn phổi.
- Chụp X-quang ngực: quan sát sự thay đổi cấu trúc phổi, độ dày niêm mạc phế quản.
- Xét nghiệm đờm: giúp loại trừ các nguyên nhân nhiễm trùng hoặc bệnh lao.
- Khám lâm sàng: nghe phổi, kiểm tra nhịp thở và tiền sử hút thuốc hoặc tiếp xúc ô nhiễm.
Phòng ngừa và kiểm soát viêm phế quản mạn tính
Phòng bệnh luôn là giải pháp hiệu quả hơn điều trị. Dưới đây là những biện pháp quan trọng, hãy cùng Phòng khám An Phước điểm qua:
- Nói “không” với thuốc lá: Từ bỏ thuốc lá là bước quan trọng nhất để phòng ngừa và cải thiện tình trạng viêm phế quản mạn tính. Sau khi ngừng hút thuốc, chức năng phổi có thể cải thiện dần trong vài tháng.
- Hạn chế tiếp xúc với khói bụi và hóa chất: Đeo khẩu trang khi ra đường, làm việc trong môi trường ô nhiễm cần trang bị thiết bị bảo hộ đạt chuẩn. Nếu có thể, nên sử dụng máy lọc không khí trong nhà để giảm bụi mịn.
- Duy trì chế độ ăn và sinh hoạt lành mạnh: Một chế độ ăn giàu vitamin C, E, omega-3 và rau xanh giúp tăng cường miễn dịch. Tập thể dục nhẹ nhàng, đặc biệt là các bài tập hít thở sâu, giúp cải thiện dung tích phổi.
- Tiêm vaccine phòng bệnh hô hấp: Các loại vaccine như cúm, ho gà, phế cầu khuẩn giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng hô hấp tái phát — yếu tố làm bệnh mạn tính nặng hơn.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe hô hấp 6 tháng – 1 năm/lần giúp phát hiện sớm bất thường.
Xem thêm: Viêm gan mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Kết luận
Viêm phế quản mạn tính là căn bệnh phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát tốt nếu được phát hiện sớm. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận diện các dấu hiệu cảnh báo và chủ động thay đổi lối sống là chìa khóa giúp bảo vệ lá phổi khỏe mạnh.
Hy vọng bài viết này của Phòng khám An Phước đã mang đến cho bạn thông tin hữu ích, chính xác và dễ hiểu về bệnh viêm phế quản mạn tính.
