Rối loạn nội tiết tố sau sinh: Dấu hiệu & cách cân bằng

Sau khi em bé chào đời, cơ thể người mẹ trải qua một loạt biến đổi mạnh về nội tiết, từ sự sụt giảm nhanh chóng của estrogen và progesterone tới việc tăng hoặc thay đổi hoạt động của prolactin, oxytocin. Nếu không được nhận biết và chăm sóc đúng cách, tình trạng rối loạn nội tiết tố sau sinh có thể dẫn đến mệt mỏi, thay đổi tâm trạng, rụng tóc, khô da, kinh nguyệt không đều… Bài viết này của Phòng Khám An Phước sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế hình thành, dấu hiệu cần lưu ý và các biện pháp giúp cân bằng nội tiết tố an toàn và hiệu quả.

Rối loạn nội tiết tố sau sinh là gì?

Rối loạn nội tiết tố sau sinh là trạng thái khi hệ thống hormon trong cơ thể người mẹ bị mất cân bằng sau thời kỳ mang thai và sinh. Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng về thể chất mà còn tác động mạnh mẽ đến cảm xúc, tâm trạng, giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày của mẹ.
Trong giai đoạn mang thai, estrogen và progesterone tăng đều để hỗ trợ nhau thai và chuẩn bị cho sinh nở. Khi nhau thai được tống ra, hai hormone này giảm nhanh, tạo điều kiện cho prolactin và oxytocin hoạt động nhằm mục đích tạo sữa và liên kết mẹ–bé. 

Sự “đu dây” hormon như vậy thường khiến nhiều mẹ cảm thấy lạ trong vài tuần đầu sau sinh, nhưng nếu các dấu hiệu kéo dài hoặc nặng hơn thì cần lưu ý hơn.

Nguyên nhân gây mất cân bằng nội tiết sau sinh

• Sự sụt giảm đột ngột của estrogen và progesterone: Sau sinh, hai hormon này giảm mạnh để cơ thể chuyển sang giai đoạn tiết sữa và phục hồi. Sự sụt giảm này được cho là có liên quan đến tâm trạng dễ thay đổi và lo âu sau sinh. 
• Hoạt động tăng của prolactin và oxytocin: Khi mẹ cho con bú, prolactin tăng để kích thích tiết sữa, còn oxytocin hỗ trợ liên kết tình cảm giữa mẹ và bé. Tuy nhiên, mức tăng này nếu vượt hoặc kéo dài có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và khiến mẹ cảm thấy mệt mỏi hơn.
• Thiếu ngủ, căng thẳng liên tục, chế độ dinh dưỡng kém: Những yếu tố ngoài hormon như ngủ không đủ, stress chăm con, ăn uống nghèo dinh dưỡng cũng làm hệ nội tiết tố khó phục hồi và dễ dẫn đến mất cân bằng.
• Cho con bú hoàn toàn – trì hoãn kinh nguyệt: Phụ nữ cho con bú thường mất kinh hoặc chu kỳ kinh nguyệt không đều, do hoạt động của prolactin ức chế sự rụng trứng, đây cũng là biểu hiện của thay đổi nội tiết.

Dấu hiệu thường gặp bạn không nên bỏ qua

Dưới đây là những biểu hiện khá phổ biến khi mẹ bị rối loạn nội tiết tố sau sinh. Tuy nhiên mỗi người có thể có mức độ và thời gian khác nhau:

• Mệt mỏi kéo dài, thiếu năng lượng dù ngủ được.
• Tâm trạng thất thường: dễ xúc động, lo âu, thậm chí buồn bã không rõ lý do.
• Tăng cân hoặc khó giảm cân, hoặc ngược lại cân nặng dao động.
• Khó tập trung, trí nhớ kém hơn trước.
• Rụng tóc nhiều hơn, hoặc tóc mỏng đi rõ rệt.
• Da khô, môi khô, có thể nổi mụn hoặc thay đổi sắc tố da.
• Chu kỳ kinh nguyệt không đều, có thể mất kinh hoặc kinh sớm lại.
• Khó ngủ, ngủ không sâu, hoặc đều đặn bị gián đoạn.
• Khô âm đạo, giảm ham muốn tình dục (đặc biệt ở mẹ đang cho bú hoặc sau sinh gần).
• Những dấu hiệu nặng hơn: nếu có triệu chứng lo lắng, trầm cảm kéo dài hơn 2 tuần thì nên cảnh giác trầm cảm sau sinh.

Xem thêm: 7 cách cân bằng nội tiết tố tự nhiên không cần thuốc

Vì sao tình trạng này kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe?

Khi nội tiết tố bị mất cân bằng kéo dài, nó không chỉ đơn thuần là “không thích nghi sau sinh”, mà còn có thể dẫn đến:

• Giảm chất lượng giấc ngủ, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và tăng nguy cơ bệnh tật.
• Rối loạn chuyển hóa: tăng hoặc mất cân, mỡ tích nhiều, khó giảm.
• Ảnh hưởng đến tâm thần: lo âu, trầm cảm sau sinh, khó gắn kết với bé.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh nội tiết khác như rối loạn tuyến giáp sau sinh (postpartum thyroiditis).

Do đó, việc nhận biết sớm và cân bằng hormon trở thành một phần rất quan trọng trong chăm sóc sức khỏe phụ nữ sau sinh.

Các biện pháp giúp cân bằng nội tiết tố sau sinh

Dưới đây là những cách đã được khoa học và chuyên gia khuyến nghị để hỗ trợ điều chỉnh nội tiết tố, giúp mẹ khỏe hơn sau sinh. Hãy cùng Phòng khám An Phước tìm hiểu:

Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý

• Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, rau xanh, trái cây tươi — giúp loại bỏ estrogen thừa và hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
• Bổ sung chất béo lành mạnh (như cá hồi, hạt chia, óc chó) và các axit béo omega-3, hỗ trợ sản xuất hormon cân bằng.
• Hạn chế đồ uống chứa caffeine, rượu, thuốc lá. Vì chúng có thể làm rối loạn tuyến nội tiết.
• Bổ sung vitamin D (qua ánh nắng buổi sáng hoặc thực phẩm giàu vitamin D) vì thiếu vitamin D có liên quan đến rối loạn hormon. 

Vận động và thời gian nghỉ ngơi phù hợp

• Duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga sau sinh khoảng 20-30 phút mỗi ngày giúp cơ thể sản sinh endorphin, giúp cân bằng tâm trạng và hormon.
• Đảm bảo ngủ đủ giấc, có thời gian nghỉ ngơi hợp lý: ít nhất một giấc ngủ dài mỗi ngày hoặc phân chia giấc ngủ nếu phải thức trông bé.
• Tránh căng thẳng kéo dài: nên có thời gian thư giãn, giao lưu với bạn bè hoặc tham gia hoạt động giải trí nhẹ.

Cho con bú và phục hồi cân bằng hormon

• Nếu mẹ cho bé bú, nên cho bú đúng cách và thường xuyên, prolactin sẽ hoạt động tốt hơn và ổn định hơn.
• Kiểm soát việc bắt đầu lại chu kỳ kinh nguyệt: nếu hơn 6-8 tháng vẫn chưa có kinh và kèm theo các triệu chứng rối loạn thì nên khám chuyên khoa.
• Nhờ theo dõi bởi bác sĩ sản-nhi khi có dấu hiệu bất thường như kinh nguyệt vẫn vắng mặt hoặc xuất hiện triệu chứng nghi ngờ về hormon.

Kiểm tra y tế và theo dõi chuyên sâu

• Sau sinh khoảng 6-8 tuần nên đến khám sản phụ khoa để kiểm tra hồi phục và đánh giá hormon nếu có triệu chứng rõ.
• Nếu cảm thấy các biểu hiện kéo dài, nên xét nghiệm hormon (ví dụ TSH, FT4 nếu nghi ngờ tuyến giáp) vì rối loạn tuyến giáp sau sinh khá phổ biến.
• Đừng tự mua thuốc cân bằng hormon mà chưa có hướng dẫn chuyên gia.

Hỗ trợ tâm lý – không nên bỏ qua

• Tâm trạng thay đổi sau sinh là bình thường nhưng nếu kéo dài hơn 2 tuần hoặc đi kèm chán nản, không muốn chăm bé thì có thể là trầm cảm sau sinh, cần sớm trao đổi với bác sĩ.
• Tham gia nhóm mẹ sau sinh, chia sẻ kinh nghiệm và cảm xúc để thấy mình không đơn độc.

Khi nào cần tìm bác sĩ ngay?

• Nếu tâm trạng rất thất thường, có ý nghĩ tiêu cực hoặc không muốn chăm con.
• Nếu có rụng tóc nhiều hơn mức thông thường, da khô khốc, mệt mỏi kéo dài, hoặc kinh nguyệt vẫn chưa trở lại sau 6-12 tháng mà không cho con bú.
• Nếu có gai tim, mạch nhanh, sụt cân hoặc tăng cân bất thường, có thể liên quan đến tuyến giáp hoặc hormon khác.
  Những dấu hiệu này cần được bác sĩ sản khoa hoặc nội tiết đánh giá để xử lý kịp thời.

Xem thêm: Lo lắng có gây bệnh dạ dày không? Ảnh hưởng của stress

Kết luận

Rối loạn nội tiết tố sau sinh không chỉ là khái niệm mà là thực tế nhiều mẹ phải trải qua. Nó ảnh hưởng đến cơ thể, tâm trạng, giấc ngủ và cả việc chăm con. Nếu bạn có chế độ ăn uống khoa học, vận động hợp lý, cho con bú đúng cách, nghỉ ngơi đầy đủ và kiểm tra y tế hợp lý, bạn có thể lấy lại cân bằng hormon và thấy khỏe khoắn hơn từng ngày.

Hy vọng bài viết này của Phòng khám An Phước có thể cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích, chính xác và thực tế về rối loạn nội tiết tố sau sinh, để mỗi người mẹ hiểu rõ cơ thể mình hơn, tự tin chăm sóc sức khỏe và tận hưởng trọn vẹn hành trình làm mẹ.