Lao ruột là gì? Nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh

Lao ruột là một dạng nhiễm khuẩn đặc hiệu do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, thường ảnh hưởng đến vùng hồi tràng – manh tràng của hệ tiêu hóa. Bệnh có thể tiến triển âm thầm nhưng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, viêm phúc mạc hay xuất huyết tiêu hóa. Dưới đây, Phòng khám An Phước sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất, nguyên nhân và cơ chế hình thành của căn bệnh này, để từ đó có hướng phòng và điều trị hiệu quả.

Lao ruột là gì?

Lao ruột là một bệnh lý thuộc nhóm lao ngoài phổi, xảy ra khi vi khuẩn lao xâm nhập và gây viêm, loét hoặc hoại tử niêm mạc ruột. Mặc dù ít phổ biến hơn lao phổi, nhưng bệnh chiếm khoảng 1–3% tổng số ca lao trên toàn thế giới, trong đó người mắc lao phổi có nguy cơ cao bị lan sang đường tiêu hóa.

Bệnh thường ảnh hưởng đến đoạn hồi tràng – manh tràng, nơi chứa nhiều mô lympho và là khu vực thuận lợi cho vi khuẩn lao phát triển. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, lao ruột có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Cơ chế hình thành bệnh lao ruột

Quá trình hình thành lao ruột diễn ra khi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis xâm nhập vào đường tiêu hóa và gây tổn thương tại niêm mạc ruột. Có ba con đường chính khiến vi khuẩn này lan đến ruột:

• Đường tiêu hóa trực tiếp: người bệnh nuốt phải đờm chứa vi khuẩn lao từ phổi khi ho hoặc khạc nhổ. Vi khuẩn theo thức ăn đi xuống ruột và bám vào niêm mạc ruột, tạo nên ổ nhiễm khuẩn.
• Đường bạch huyết: vi khuẩn lao có thể di chuyển từ các hạch bạch huyết ổ bụng sang thành ruột, gây viêm nhiễm và hình thành các tổn thương loét.
• Đường máu: trong một số trường hợp, vi khuẩn lao theo dòng máu lan truyền toàn thân, từ đó xâm nhập vào các cơ quan tiêu hóa.

Khi đã định cư tại thành ruột, vi khuẩn gây phản ứng viêm mạn tính, tạo thành các nốt u nhỏ (granuloma). Theo thời gian, những tổn thương này loét sâu, gây hẹp lòng ruột, tắc ruột hoặc thủng ruột, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm: Hội chứng ruột kích thích là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây lao ruột

Lao ruột chủ yếu do nhiễm vi khuẩn lao người (Mycobacterium tuberculosis), tuy nhiên cũng có thể do vi khuẩn lao bò (Mycobacterium bovis) trong sữa chưa tiệt trùng gây nên. Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ thường gặp gồm:

• Nhiễm hoặc từng mắc lao phổi: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Người bệnh nuốt phải đờm có chứa vi khuẩn lao, khiến vi khuẩn lan xuống đường tiêu hóa.
• Sử dụng thực phẩm hoặc sữa chưa tiệt trùng: Sữa bị nhiễm Mycobacterium bovis là nguồn lây bệnh quan trọng ở nhiều quốc gia có tỷ lệ lao cao.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc HIV/AIDS, tiểu đường, suy dinh dưỡng hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Điều kiện sống không đảm bảo: Môi trường chật chội, thiếu vệ sinh, chế độ ăn nghèo dinh dưỡng là yếu tố thuận lợi cho vi khuẩn lao phát triển.

Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh lao ruột

Ở giai đoạn đầu, lao ruột có thể diễn tiến âm thầm, gây khó phát hiện. Tuy nhiên, người bệnh nên chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo sau:

Triệu chứng toàn thân:

• Sốt nhẹ, thường tăng vào buổi chiều
• Chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân
• Mệt mỏi kéo dài, đổ mồ hôi trộm về đêm
• Thiếu máu, da xanh xao

Triệu chứng tiêu hóa đặc trưng:

• Đau bụng âm ỉ, đôi khi quặn từng cơn
• Tiêu chảy kéo dài hoặc xen kẽ với táo bón
• Phân có nhầy, mủ hoặc máu
• Có thể xuất hiện khối u mềm vùng hố chậu

Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh có thể gặp tắc ruột, xuất huyết tiêu hóa hoặc viêm phúc mạc – đây là những biến chứng nguy hiểm cần cấp cứu kịp thời.

Lao ruột có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị đúng cách, lao ruột có thể dẫn đến các biến chứng như:

• Tắc ruột: Do hẹp lòng ruột hoặc sẹo xơ sau tổn thương.
• Viêm phúc mạc: Khi ổ loét thủng, vi khuẩn lan ra khoang bụng.
• Xuất huyết tiêu hóa: Gây mất máu, mệt mỏi, thậm chí sốc.
• Suy dinh dưỡng kéo dài: Do rối loạn hấp thu và viêm mạn tính.

Đây đều là những biến chứng có thể đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp sớm.

Cách chẩn đoán bệnh lao ruột

Do có biểu hiện tương tự các bệnh tiêu hóa khác như viêm đại tràng, Crohn hay ung thư ruột, việc chẩn đoán lao ruột cần kết hợp nhiều phương pháp:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra tiền sử lao, triệu chứng và thể trạng.
• Xét nghiệm máu: Phát hiện tình trạng viêm, thiếu máu hoặc phản ứng lao dương tính.
• Xét nghiệm phân: Tìm vi khuẩn lao hoặc dấu hiệu viêm nhiễm.
• Nội soi ruột: Quan sát trực tiếp tổn thương, đồng thời sinh thiết mô để xác định chính xác nguyên nhân.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang, CT hoặc MRI giúp phát hiện tổn thương hẹp, viêm hoặc dày thành ruột.
• Xét nghiệm PCR: Cho kết quả nhanh và chính xác trong phát hiện vi khuẩn lao.

Phác đồ điều trị bệnh lao ruột

Hiện nay, điều trị lao ruột chủ yếu dựa vào thuốc kháng lao đặc hiệu, tương tự như điều trị lao phổi.

Phác đồ thường kéo dài 6–9 tháng, bao gồm 4 loại thuốc chính:

• Isoniazid (H)
• Rifampicin (R)
• Pyrazinamide (Z)
• Ethambutol (E)

Người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị để tránh tình trạng kháng thuốc hoặc tái phát. Trong các trường hợp nặng có biến chứng tắc ruột hoặc thủng ruột, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để xử lý tổn thương.

Bên cạnh đó, người bệnh cần theo dõi định kỳ, xét nghiệm lại sau từng giai đoạn để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh thuốc nếu cần thiết.

Chăm sóc và phòng ngừa bệnh lao ruột

Để hỗ trợ quá trình điều trị và ngăn ngừa tái phát, Phòng khám An Phước khuyến nghị người bệnh nên:

Về dinh dưỡng và lối sống:

• Ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu protein, vitamin và khoáng chất.
• Uống đủ nước, tránh rượu bia, đồ cay nóng hoặc nhiều dầu mỡ.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài.
• Tập thể dục nhẹ nhàng để tăng sức đề kháng.

Về phòng ngừa:

• Điều trị sớm và dứt điểm lao phổi để tránh lây lan sang ruột.
• Không dùng sữa tươi hoặc sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng.
• Tiêm vắc-xin BCG đầy đủ cho trẻ em.
• Giữ vệ sinh ăn uống và môi trường sống sạch sẽ.

Xem thêm: Nhiễm trùng đường ruột: Nguyên nhân và cách phòng tránh

Kết luận

Lao ruột là một bệnh lý nhiễm khuẩn nguy hiểm, thường phát triển âm thầm nhưng có thể gây ra biến chứng nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Việc chủ động tầm soát, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ là yếu tố quan trọng giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng.

Phòng khám An Phước luôn khuyến khích mỗi người nên kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử lao phổi hoặc triệu chứng tiêu hóa bất thường, để phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Sức khỏe đường ruột khỏe mạnh là nền tảng của một cơ thể vững vàng, đừng để lao ruột âm thầm đe dọa cuộc sống của bạn.