Hen suyễn: Dấu hiệu, nguyên nhân & cách phòng ngừa tái phát

Hen suyễn (hay còn gọi là hen phế quản) là một trong những bệnh lý hô hấp mạn tính phổ biến nhất hiện nay. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có gần 400 triệu người mắc hen trên toàn cầu, trong đó Việt Nam chiếm hơn 4 triệu ca. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát đúng cách. Bài viết sau đây của Phòng khám An Phước sẽ giúp bạn hiểu rõ về dấu hiệu, nguyên nhân gây bệnh và cách phòng ngừa hen suyễn tái phát.

Hen suyễn là gì?

Hen suyễn (Asthma) là bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp, khiến niêm mạc phế quản bị phù nề, co thắt và tiết nhiều đờm, dẫn đến khó thở, ho, tức ngực và thở khò khè.

Đặc điểm của hen suyễn là các cơn khó thở xuất hiện từng đợt, thường về đêm hoặc khi thay đổi thời tiết. Khi gặp tác nhân kích thích như khói bụi, dị ứng, không khí lạnh… đường thở bị co hẹp, gây nên cơn hen điển hình.

Dấu hiệu nhận biết hen suyễn

Triệu chứng của bệnh hen suyễn có thể khác nhau ở từng người, nhưng phổ biến nhất gồm:

• Khó thở, nặng ngực: cảm giác bị bó chặt vùng ngực, khó hít thở sâu.
• Ho kéo dài, đặc biệt về đêm hoặc khi gắng sức.
• Thở khò khè: nghe rõ tiếng rít khi thở ra.
• Khó ngủ, mệt mỏi, đổ mồ hôi ban đêm do cơn hen xuất hiện bất chợt.

Ngoài ra, người bệnh có thể gặp các triệu chứng báo hiệu trước cơn hen như hắt hơi, sổ mũi, ho khan hoặc cảm giác ngứa họng.

Nếu các biểu hiện trên tái diễn nhiều lần và tăng dần về tần suất, người bệnh cần đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh hen suyễn

Hen suyễn thường khởi phát do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm yếu tố di truyền và tác động từ môi trường. Một số nguyên nhân phổ biến nhất gồm:

Yếu tố di truyền: Người có bố mẹ hoặc người thân bị hen suyễn, viêm mũi dị ứng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.

Ô nhiễm không khí: Khói xe, bụi công nghiệp, khí thải hoặc thậm chí là khói bếp, khói nhang đều có thể gây kích ứng phế quản.

Khói thuốc lá: Khói thuốc là một trong những tác nhân hàng đầu gây viêm và co thắt đường thở, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.

Dị nguyên trong không khí: Bao gồm phấn hoa, lông thú cưng, mạt bụi, nấm mốc… Khi hít phải, cơ thể phản ứng quá mức, dẫn đến co thắt phế quản.

Nhiễm khuẩn hô hấp: Những người thường xuyên bị cảm cúm, viêm xoang hoặc viêm phế quản có nguy cơ cao khởi phát cơn hen, đặc biệt vào mùa lạnh.

Căng thẳng và cảm xúc mạnh: Cười lớn, khóc, tức giận hoặc căng thẳng kéo dài cũng có thể làm tăng phản xạ co thắt phế quản.

Một số loại thuốc hoặc thực phẩm: Các thuốc aspirin, ibuprofen, hoặc thực phẩm chứa sulfite (như tôm khô, rượu vang, trái cây sấy khô) có thể gây cơn hen ở người nhạy cảm.

Xem thêm: Viêm gan mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Các nhóm người dễ mắc hen suyễn

• Trẻ em có cơ địa dị ứng hoặc cha mẹ bị hen
• Người sống trong môi trường ô nhiễm, khói bụi hoặc khói thuốc
• Người thừa cân, béo phì
• Người có tiền sử viêm mũi, chàm da, viêm phế quản mạn tính

Ở trẻ nhỏ, hen suyễn thường khó phát hiện do các triệu chứng dễ nhầm lẫn với cảm cúm hoặc ho thông thường. Vì vậy, phụ huynh cần theo dõi kỹ nếu trẻ ho về đêm hoặc thở khò khè kéo dài.

Biến chứng của bệnh hen suyễn

Nếu không được điều trị hoặc kiểm soát đúng cách, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như:

• Suy hô hấp mạn tính, xẹp phổi, tràn khí màng phổi.
• Khí phế thũng hoặc biến dạng lồng ngực do đường thở giãn nở lâu ngày.
• Tăng nguy cơ tử vong đột ngột khi cơn hen cấp không được cấp cứu kịp thời.
• Ảnh hưởng đến tăng trưởng và học tập của trẻ em.

Hen suyễn không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu tuân thủ điều trị và phòng ngừa đúng cách.

Cách điều trị và kiểm soát bệnh hen suyễn

Hiện nay, việc điều trị hen suyễn tập trung vào hai mục tiêu chính:
– Giảm triệu chứng và ngăn ngừa cơn hen tái phát.
– Hạn chế tối đa tác dụng phụ của thuốc.

Các phương pháp điều trị phổ biến:

• Thuốc kiểm soát hen suyễn lâu dài: thường chứa corticoid dạng hít (ICS), giúp giảm viêm đường thở.
• Thuốc cắt cơn: sử dụng khi xuất hiện cơn hen cấp (thường là dạng xịt tác dụng nhanh).
• Theo dõi chức năng phổi định kỳ: giúp đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh thuốc phù hợp.
• Giáo dục bệnh nhân: hướng dẫn sử dụng đúng kỹ thuật hít thuốc, nhận biết sớm dấu hiệu tái phát và xử trí khi cơn hen xảy ra.

Phòng khám An Phước khuyến nghị người bệnh cần tái khám đúng lịch hẹn, không tự ý ngưng thuốc khi thấy đỡ, vì có thể khiến bệnh tái phát mạnh hơn.

Cách phòng ngừa hen suyễn tái phát

Tránh các tác nhân kích thích

• Không hút thuốc, tránh tiếp xúc với khói thuốc lá.
• Hạn chế nuôi thú cưng trong nhà nếu bị dị ứng.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng khí, lau dọn thường xuyên để tránh mạt bụi và nấm mốc.

Bảo vệ hệ hô hấp

• Đeo khẩu trang khi ra đường, nhất là nơi ô nhiễm.
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh hoặc thay đổi đột ngột.
• Uống đủ nước, bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, E và omega-3 để tăng sức đề kháng.

Tập luyện hợp lý

• Chọn các môn thể thao nhẹ như đi bộ, bơi, yoga, giúp cải thiện dung tích phổi.
• Khởi động kỹ trước khi tập, tránh gắng sức đột ngột gây co thắt phế quản.

Kiểm soát cảm xúc và căng thẳng

Thực hành thở sâu, thiền, hoặc yoga giúp ổn định tinh thần và giảm nguy cơ khởi phát cơn hen.

Tiêm phòng định kỳ

Tiêm vắc xin cúm hằng năm và vắc xin phế cầu 5 năm/lần để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp – yếu tố dễ kích phát cơn hen.

Xem thêm: 7 cách cân bằng nội tiết tố tự nhiên không cần thuốc

Kết luận

Hen suyễn không phải là án tử, nhưng cũng không thể chủ quan. Với việc chẩn đoán sớm, điều trị đúng phác đồ và phòng ngừa tích cực, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và sinh hoạt bình thường.

Để kiểm soát bệnh hiệu quả, Phòng khám An Phước khuyên bạn nên thăm khám định kỳ tại các cơ sở chuyên khoa hô hấp, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, giữ môi trường sống trong lành và chủ động bảo vệ lá phổi của mình mỗi ngày.